Page 25 - july52

วารสารวัฒนธรรมไทย 23 ัฒ
วิถีไทย
วามนำ
ภาคใต้มีสรรพวิทยาการต่าง ๆ ที่บรรพบุรุษสั่งสม
โดยถ่ ายทอดเป็นวรรณกรรมอย่ างอเนกอนันต์
วรรณกรรมดังกล่ าว คือ หนังสือบุด (สมุดข่อย
หรือสมุ ดไทย) หนังสือใบลาน และหนังสือเล่ มเล็ กที่พิ มพ์
ออกเผยแพร่ หนังสื อบุดและหนังสือใบลานเป็นเอกสารเก่าแก่
ช่วงก่อนการพิมพ์ ส่วนหนังสือเล่มเล็กเป็ นหนังสือที่พิมพ์เผยแพร่
ในระยะแรก ๆ ที่การพิมพ์ แพร่หลายในภาคใต้ โดยส่ วนหนึ่ง
นำเอาวิทยาการจากหนังสือบุดและหนังสือใบลานมาจัดพิ มพ์ และ
อีกส่วนหนึ่งเป็นการสร้ างสรรค์ขึ้นใหม่ของผู้รู้
ก่อนที่ การพิมพ์จะแพร่หลายอย่างกว้างขวาง หนังสือบุด
ในฐานะสรรพวิทยาการได้รับการเอาใจใส่และเก็บรั กษาไว้เป็น
อย่างดี วั ดอารามเก่าแก่ ทุ กวั ดและที่บ้ านของผู้ใฝ่ รู้ ใฝ่ศึ กษา
มีหนังสือบุดเก็บรวบรวมไว้เป็นจำนวนมาก บางเล่มยังคงมีสภาพ
สมบูรณ์พอที่ จะนำมาศึกษาได้ แต่ก็มี ไม่ ถึง ๑๐% ของหนังสื อ
ที่เก็บรวบรวมได้ ทั้ง ๆ ที่ ผู้เก็บ ผู้คัดลอก ผู้ศึกษาพยายามรักษา
ไว้ให้ คงอยู่ เพื่อเป็นสมบัติของคนรุ่ นหลัง ด้วยการสร้างคตินิ ยม
ความเชื่อว่าเป็ นหนั งสือศั กดิ์ สิทธิ์ แต่ก็ไม่ วายถูกทำลายด้ วย
ความเชื่อบางประการ ถูกขายให้ชาวต่างชาติ และหมดความนิยม
เนื่องจากระบบการพิมพ์แพร่ หลายของวิทยาการสมัยใหม่ วั นนี้
จึงมีหนังสื อเหลืออยู่ส่วนหนึ่งซึ่ งน้อยนิดหากเทียบเคียงกั บอดี ต
แต่ก็ยั งคงเป็นความภาคภูมิใจของชาวภาคใต้ ที่ใฝ่ รู้ใฝ่ ศึกษาเรื่องนี้
เพราะนี่คือ วัฒนธรรมภาคใต้ที่เล่าขานถึงความเป็นภาคใต้ และ
บอกกล่าวถึงอิ ทธิ พลต่าง ๆ ที่หล่ อหลอมความเป็นเอกลักษณ์
ของพวกเขา
เมื่อประมาณ ๕๐-๖๐ ปีที่ ผ่านมานี้ ชาวบ้าน ชาววัด
ไม่น้ อยยั งนิยมสวดหนั งสื อซึ่งเป็นวิธีการถ่ ายทอดความรู้ และ
ความบันเทิ งอย่างหนึ่ง ในช่วงที่ความบันเทิงจากสิ่ งบันเทิง เช่น
ในปัจจุ บันยั งไม่ ได้ แพร่หลาย ทุกวั นพระ ๘ ค่ ำ และ ๑๕ ค่ำ
ภายหลังจากที่ชาวบ้ านรับศีล ฟั งพระสวดมนต์ ฟั งเทศน์ และ
ถวายภัตตาหารแล้ว เวลาว่างก่อนเที่ ยง และเวลาว่างหลังเที่ ยง
ก่อนจะกลับบ้านจะมีชาวบ้ าน ชาววัดเป็ นกลุ่ม ๆ สวดหนังสื อ
ตามระเบียงพระอุ โบสถ ระเบียงพระด้าน และศาลาวัด หนังสือ
ที่ใช้สวดส่วนใหญ่เป็นวรรณกรรมประโลมโลก และวรรณกรรม
ที่ เกี่ยวกั บศาสนา ทั้งผู้ สวดและผู้ฟังต่างด่ ำลึกในเนื้อหาสาระ
คำสอน กลายเป็นความสุขความบันเทิง นอกเหนื อไปจากการดู
หนังตะลุ ง มโนราห์ ฟั งเพลงบอก และเพลงแปดบท ฯลฯ
นอกจากสวดหนังสือกันที่วัดแล้ว บ้านใดที่มีทุ นทรัพย์หากมีงาน
หรือกิ จการใดก็มักนิ ยมให้ผู้ชำนาญการสวดหนั งสือไปสวดโดยให้
ค่าตอบแทนเป็นสิ่งของบ้าง เป็นเงินบ้าง การสวดหนังสือดังกล่าว
ช่ วยให้มี ผู้ จดจำเรื่องราวต่ าง ๆ ได้ มากมาย ซึ่ งภายหลัง
เมื่อต้นฉบั บหนังสือเสื่ อมสภาพสูญหายไป บุคคลเหล่ านี้อาศัย
การจดจำถ่ายทอดให้เรื่ องราวต่าง ๆ ที่ สำคัญยังคงอยู่ ไม่ น้อย
แต่ปัจจุ บันสภาพการณ์เช่นนี้หมดไปแล้วอย่างสิ้นเชิง
เมื่อประมาณ ๓๐ ปี ที่ผ่านมานี้ ท่านขุนอาเทศ (กลอน
มั ลลิกะมาส) นายพร้ อม ศรีสั มพุ ทธ พระภิกษุ ดำ วัดหั วอิฐ
เมืองนครศรีธรรมราช นายดิเรก พรตตะเสน รศ.ภิญโญ จิตต์ธรรม
หลักฐานสำคัญของภาคใต้ ที่ท้าทายการศึกษา
ชวน เพชรแก้ว…เรื่อง
วรรณกรรมทักษิณ
ค
หนังสือบุด