Page 21 - arg52

วารสารวัฒนธรรมไทย 19
มีบั ญชาให้ “อั นตรธานหายกลายเป็ น
แม่ซื้อ ลงมารักษาทารก” ตามความเชื่อ แม้ว่ า
แม่ซื้อจะถื อว่าเป็ นพี่เลี้ ยงทารกก็ จริ งอยู่
แต่บางครั้งก็ ให้โทษได้เช่นกัน มี การแปลง
เพศพันธุ์ เป็ นสิ่งต่ าง ๆ หลอกหลอน
ให้ทารกตกใจหรื อเจ็บป่วยได้ ดังนั้น เพื่อให้
ทารกหายเป็นปกติ จึ งมี การจัดพิ ธี
“ทำแม่ ซื้ อ” หรื อ “เสี ยแม่ซื้ อ” ขึ้ น
บางครอบครัวแม้ ทารกจะไม่ มี อาการ
ผิดปกติใด ๆ ก็ยังทำพิธีดังกล่าวอยู่ดี ทั้งนี้
ด้วยเชื่อว่าจะเป็นสิริมงคลแก่เด็ก สำหรับพิธี
“ทำแม่ซื้อ” หรื อ “เสียแม่ ซื้อ” นั้ นหมาย
ถึงพิธีกรรมที่ จัดขึ้ นเพื่อให้ เด็กทารกหาย
จากอาการสะดุ้งผวาหรือการเจ็บไข้ ได้ป่ วย
และได้รับการดูแลรักษาด้ วยดีจากแม่ซื้อ
การทำพิธี มั กจะทำในวั นเกิ ดของเด็ก
หากเป็นวั นข้างขึ้นก็ ให้ใช้วันคี่ ข้างแรมให้
ใช้วันคู่
ทางด้านภาคอี สานเป็นความเชื่ อ
ในสังคมเขมร-ส่ วยว่ าทุ กคนที่ ปฏิสนธิ
ในครรภ์มารดานั้น มีแม่ผู้สร้างทารกและ
เลี้ยงดูในครรภ์ ที่เรียกว่า มนายเดิม หรือ
มนายสะโนน (สะโนน แปลว่า ผู้ ปั้น”)
มนายเดิ ม เป็นภาษาเขมร (“มนาย”
แปลว่ า แม่ ส่วน “เดิม” แปลว่า ต้ นหรือ
เก่ าก่อน) รวมความแล้วหมายถึง แม่คน
เก่าก่อน แม่ที่ ว่านี้เป็นผี พรายที่มี หน้าที่
ปั้ นและสร้ างเด็กทารกในครรภ์ และ
เฝ้าเลี้ยงดู จนกระทั่งคลอดออกมา แล้วยั ง
ตามมาอภิ บาลด้วยความรักและหวงแหน
หรื อมาหยอกล้อเล่นด้วย ชาวบ้ านเชื่อว่ า
ทารกเกิ ดใหม่ ที่มั กนอนยิ้ มกับอากาศอยู่
คนเดียว คือมีผีพรายมาหยอกเล่นกับเด็ก
แม่ ผีพรายนี้ เมื่อเห็ นเด็กทารกมี แม่ใหม่
ก็หวงแหน อยากได้ ลูกกลับไปอยู่เมื องผี
กับตน จึงทำให้เกิดอาการเจ็บป่วยต่ าง ๆ
นานา เช่ น นอนสะดุ้ ง ร้ องไห้ ผิดปกติ
บางรายหน้ าเขียวไม่ มีสาเหตุเหล่านี้ เป็นต้น
จึ งมั กมี พิธี แบ่งลู กผีลู กคน ซึ่ งเป็ นพิธี
รับขวั ญเด็กอ่อนอย่ างหนึ่งคล้ายภาคกลาง
ที่ ทำพิ ธีแม่ ซื้ อ พิ ธีการคือนำเด็ กทารก
มาใส่กระด้งร่อน แล้วกล่ าวว่า “สามวันลูกผี
สี่วันลูกคน ลู กของใคร ใครเอาไปเน้อ”
ฝ่ายพ่อแม่ก็จะรับว่ าเป็นลู กตน คนทำพิธี
ก็จะส่งลู กให้ แม่มนายเดิมก็ จะรู้ว่าทารก
นั้ นเป็นลูกคนแล้ว ก็จะไม่มารบกวนอีก
นอกจากการทำพิธีเกี่ยวกับแม่ซื้อ
ดั งที่ว่ ามาแล้ ว ในสมัยก่ อนยั งมี การ
เขียนภาพแม่ซื้อลงในแผ่นผ้าขาว ลักษณะ
คล้ ายยั นต์เพื่ อแขวนไว้ ที่ เปลเด็ ก โดย
เขียนด้วยยางมะเดื่อ และระบายสีแม่ซื้อ
ตามสีอาภรณ์และสีกายของแม่ซื้อประจำวั น
นั้น ๆ และด้านหลังผ้าขาวนี้ ยังต้องลงภาพ
ท้าวเวสสุวัณ (ชื่อเทวดารักษาทิศองค์ หนึ่ง)
ทั้ ง หน้ า ยั กษ์ แ ล ะ หน้ า มนุ ษย์ ไ ว้ ด้ ว ย
ทั้งนี้ เพื่ อป้องกันอันตรายต่าง ๆ ที่จะเกิด
กับเด็ก
ปั จจุบันด้วยวิ ทยาการที่ก้าวหน้า
ทั้ งการแพทย์และสาธารณสุ ขที่มีอยู่ อย่าง
ทั่ วถึง ความเชื่อและพิธีกรรมดังกล่าวอาจ
จะลดน้ อยถอยลงหรื อสู ญไปแล้ วก็ ได้
เพราะสมัยนี้เมื่ อเด็กป่ วย พ่อแม่ก็พาไปหา
หมอได้ในทั นที แต่สิ่งเหล่ านี้ก็ได้สะท้อน
ให้เราเห็ นถึงภู มิ ปั ญญาและแนวคิดของ
คนในอดี ตที่ พยายามคิ ดค้ นหาวิธี การ
ต่าง ๆ ที่จะปกป้ องลู กหลานของตนให้มี
ชี วิตอย่ างปกติ สุข หลีกเลี่ ยงการเจ็บไข้
ได้ ป่ วย อี กทั้งยั งเป็นการสร้ างขวั ญและ
กำลั งใจแก่พ่อแม่ผู้เลี้ยงดูเด็ กให้เกิดความ
เชื่อมั่นขึ้นอีกด้วย นับเป็นความชาญฉลาด
ของบรรพชนที่น่ าศึกษาอีกกรณี หนึ่ง