Page 20 - arg52

วารสารวัฒนธรรมไทย 18
วัฒนธรรมนอกตำรา
แม่ซื้อ : แม่ ในความเชื่อ เทวดาพิทักษ์เด็กทารก
ทัศชล เทพกำปนาท...เรื่อง
มื่อเอ่ยถึ งคำว่า “แม่” คนเรา
ส่ ว น ม า ก มั ก จ ะ นึ ก ถึ ง
ผู้ ห ญิ ง ที่ ใ ห้ ก ำ เ นิ ด ลู ก
บางคนก็อาจคิ ดไปถึ งคำว่า พระแม่คงคา
พระแม่โพสพ หรื อพระแม่ธรณี เป็นต้ น
ซึ่ง “แม่” ที่กล่าวมานี้ ล้ วนแล้วเป็นแม่ ที่
จับต้องสัมผัสได้ แต่ในสมัยโบราณเรายังมี
“แม่” อีกประเภทหนึ่ง ซึ่ งเชื่อว่าเด็ก ๆ
หรื อคนสมัยนี้คงจะไม่รู้จัก หรืออาจจะเคย
ได้ ยินผู้ ใหญ่ พูดถึ งกันบ้ าง แต่ก็ ไม่รู้ ว่า
หมายถึ งอะไร แม่ ที่ ว่านี้ คื อ “แม่ซื้ อ”
นั่นเอง
“แม่ซื้ อ” เป็นแม่ในความเชื่ อ
ของคนสมัยก่ อน ที่เชื่ อว่าเด็ กทุกคน
ที่เกิดมาต้องมีแม่ ซื้อประจำวั นเกิดคอยดูแล
เพื่อพิทั กษ์ รักษาไม่ ให้เด็กเจ็บไข้ ได้ ป่ วย
เป็นความเชื่อที่ มีอยู่ทุ กภาคในสารานุกรม
วัฒนธรรมไทยได้มี กล่ าวถึ งแม่ซื้อ ซึ่ ง
มีรายละเอียดแตกต่างกันไปบ้างตามพื้นที่
เ แต่ก็มีความน่าสนใจที่ เด็ก ๆ สมั ยนี้น่าจะ
ได้ทราบเป็นความรู้ไว้บ้าง กล่าวคือ
ภาคกลางเชื่อว่ า “แม่ ซื้อ” เป็น
ภู ตประจำทารก มี อยู่ ๗ ตน มี ชื่อเรี ยก
ต่าง ๆ กัน คือ แม่ซื้ อวันอาทิตย์ ชื่อ “วิจิ ตร
มาวรรณ” มี หัวเป็นสิ งห์ มี ผิวกายสีแดง
แม่ ซื้ อวั นจั นทร์ชื่ อ “วรรณนงคราญ”
มี หัวเป็ นม้า มีผิวสี ขาวนวล วันอั งคารชื่อ
“ยักษบริสุ ทธิ์” มีหัวเป็ นมหิงสา (ควาย)
ผิ วกายสีชมพู วั นพุ ธชื่ อ “สามลทัศ”
มี หัวเป็นช้าง ผิวกายสีเขียว วั นพฤหัสบดี
มีชื่อว่า “กาโลทุกข์” มีหัวเป็ นกวาง มีผิ วกาย
สี เหลืองอ่ อน วั นศุ กร์ มี ชื่ อว่ า “ยั กษ์
นงเยาว์ ” มี หัวเป็ นโค ผิวกายสี ฟ้าอ่อน
วั นเสาร์ชื่ อว่า “เอกาไลย์” มีหัวเป็นเสือ
ผิวกายสี ดำ ทุกตนทรงอาภรณ์ (เสื้อผ้า)
สี ทอง กล่ าวกันว่ าแม่ ซื้อทั้ งเจ็ ดตนนี้
แต่ละตนจะสำแดงเดชให้ทารกได้รับความ
เจ็ บป่วยต่ าง ๆ กันไป เช่น ทำให้ปวดท้อง
อาเจี ยน ร้ องไม่ หยุด หรื อบางครั้ งก็มี
อาการหวาดผวา ดังนั้ น เพื่อเป็ นการป้องกัน
มิ ให้ แม่ซื้อมารบกวนทารกให้เกิ ดอาการ
เจ็บป่วย คนสมั ยโบราณจึงคิดหาวิ ธีการ
ไม่ ให้แม่ ซื้อสำแดงเดชให้ โทษแก่ ทารก
โดยทำพิ ธี ที่ เรียกว่ า “พิ ธีบำบั ดพิ ษ
แม่ ซื้ อ” โดยผู้ ทำพิ ธี จะทำบัตรขึ้ นมา
ใบหนึ่ ง ในบัตรจะใส่ ของกินต่าง ๆ เช่น
ข้าว น้ำ กุ้งพล่า ปลา ฯลฯ และตุ๊กตาดิน
รูปผู้หญิงนั่งพับเพียบประคองเด็กอยู่ในตัก
เมื่ อเจ้าพิ ธีกล่ าวคำในพิธี จบก็ จะหั กหัว
ตุ๊กตาใหั หลุ ดออกเสมือนให้ แม่ซื้อเอาไป
เล่นแทนได้ ทารกก็จะไม่เจ็ บป่วยจากการ
รบกวนของแม่ซื้ออีก
ส่ วนในภาคเหนือ “แม่ ซื้ อ”
จะหมายถึงเทวดาที่ คุ้มครองเด็กแรกเกิ ด
หรือเป็นเทวดาประจำตัวทารก ซึ่งก็ จะมี
๗ นาง แต่ ละนางก็จะมีชื่ อเรี ยกและ
การแต่ งกายคล้ ายกับทางภาคกลางที่
กล่าวข้างต้ น
สำหรับภาคใต้ “แม่ซื้ อ” เป็นสิ่ง
เร้นลั บที่อยู่ ในความเชื่อของชาวบ้าน ไม่มี
ตัวตน จะมี ฐานะเป็นเทวดาหรือภู ตผีก็ไม่
ปรากฏชั ด ทำหน้าที่ เป็นพี่เลี้ยงของทารก
ตั้งแต่แรกเกิดจนอายุ ๑๒ ขวบ มี ด้วยกัน
๔ ตน เป็นผู้หญิงชื่อ ผุด ผั ด พัด และผล
แต่ในบททำขวัญเด็ กของนายพุ่ม คงอิศโร
หมอทำขวัญจังหวัดสงขลา กล่าวว่าแม่ซื้อ
มี ทั้งชายและหญิงดังบททำขวัญที่ว่า “แม่
ซื้อสี่คน ชื่อเสี ยงชอบกลทั้งหญิงทั้ งชาย
เพ็ ดทูล เพ็ดพล่าน เพ็ ดทน เพ็ดทาน
อาจารย์ กดหมาย เรี ยกว่าปู่ตา รั กษา
ร่ างกาย แม่ซื้อผู้ ชาย เร่งคลายออกมา
นางกุ มารี นางเอื้ อย นางอี นางนาฏ
สุ นทรี ที่ เฝ้ ารักษา เชิ ญมาแม่มา บู ชา
ส่าหรี” ส่วนในบททำแม่ ซื้อของนายปาน
เพชรสุวรรณ จังหวัดนครศรีธรรมราชบอก
ว่า “แม่ซื้อ” เดิมเป็นเทพธิดา พระอิศวร
ท้าวเสสุ วัณ หน้ ามนุษย์ สำหรับประทั บไว้ ด้านหลังแผ่ น
ผ้าขาวของแม่ซื้ อประจำวั น ซึ่งลงไว้ ด้ านหน้าแล้ วตาม
วันประสู ตรของพระกุ มาระ พระกุมารี แขวนไว้เหนื อ
พระอู่ของเจ้ านาย ป้องกั นสรรพอุปั ทวะอันตรายต่าง ๆ
อันจักเกิ ดจากแม่ซื้อจะมารบกวน เพื่ อจำเริญศรี สวัสดิ์
วัฒนาถาวร เจริญสุโขสโมสรยิ่ง ๆ ขึ้ นไป ทุกทิพาราตรีกาล
เทอญฯ
ท้ าวเสสุ วั ณ หน้ ายักษ์ สำหรั บประทั บไว้ด้ านหลั งแผ่น
ผ้ าขาวของแม่ซื้ อประจำวั น ซึ่งลงไว้ ด้ านหน้าแล้ วตาม
วั นเกิ ดของพระกุ มาระ พระกุมารี แขวนไว้เหนื อเปล
คนธรรมดาสามัญมิใช่เจ้านาย ป้องกันสรรพอุปั ทวะอันตราย
ต่ าง ๆ อันจักเกิ ดจากแม่ซื้อที่จะมารบกวนให้กุ มาระ กุมารี
นั้น ๆ เจริ ญวั ฒนาถาวร ด้ วยอายุ วรรณะ สุ ขะ พละ
ทุกคืนวันแล.