Page 12 - arg52

วารสารวัฒนธรรมไทย 10
พอคุ ณยายอธิบายจบ เจ้ าหลานชายตั วโต
ก็ชั กอยากรู้ แล้วซิว่ า แล้วเพลงกล่อมเด็กของภาคอื่น ๆ
ร้องกันอย่ างไร คุ ณตาจึงช่ วยคุณยายอธิ บายให้ฟั งว่า
ในประเทศไทยเรานั้นมีเพลงกล่ อมเด็กอยู่ ทั่ วทุ กภาค
โดยเนื้อร้องและทำนองจะต่างกันไป มีชื่อเรี ยกหลายอย่าง
เช่น ภาคเหนือเรียก “เพลงนอนสาหล่า” “นอนสาเดอ”
ภาคกลางเรียก “เพลงกล่ อมเด็ก” “เพลงกล่ อมลูก”
ส่วนภาคใต้ก็เหมือนอย่างที่คุณยายเล่าให้ ฟัง เรียกว่า
“เพลงชาน้อง” โดยเพลงกล่ อมเด็ กเป็นคติ ชาวบ้ าน
ประเภทใช้ภาษาเป็ นสื่ อที่ อาศัยการถ่ ายทอดจากปาก
ต่อปากมาแต่โบราณ เรี ยกว่าเป็ น “มุ ขปาฐะ” เพลง
กล่อมเด็ กจึ งเป็ นวัฒนธรรมพื้นบ้ านที่มี บทบาทและ
หน้าที่แสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ ของแต่ละชุมชน
โดยเพลงกล่ อมเด็กของทางภาคเหนือ มีเพลง
กล่อมลูกสื บทอดเป็นลักษณะแบบแผนเฉพาะของตนเอง
มาช้านาน ซึ่งฉั นทลักษณ์ของเพลงกล่อมเด็กภาคเหนือ
เรียกว่า “คำร่ ำ” ซึ่งจั ดเป็ นลำนำชนิ ดหนึ่ง หมายถึ ง
การร่ำพรรณนา มีเสี ยงไพเราะ สูงต่ำตามสียงวรรณยุกต์
ของสำเนียงภาคเหนือ นิยมใช้ แต่งในการร่ ำบอกไฟขึ้น
ร่ำสร้ างวิหาร ร่ำสร้างเจดี ย์ ร่ำสร้ างถนนขึ้นดอยสุเทพ
และแต่งเป็นคำกล่อมเด็ก
คำกล่อมเด็กนี้ พ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย ในภาคเหนือ
สมัยก่อนมั กจะใช้ขับกล่อมสอนลูกหลานขณะอุ้ มเด็กนั่ง
ชิงช้าแกว่งไกวช้า ๆ จนเด็ กง่วงนอน จึงอุ้มไปวางบนที่นอน
หรือในเปลแล้วเห่กล่อมต่อจนเด็กหลับสนิท คำกล่อมเด็กนี้
จึงเรี ยกว่า “สิกจุ้งจาโหน” ตามเสียงที่ใช้ขึ้นต้ นเพลง
ลั กษณะเด่ นของ เพลงกล่ อมเด็ กภาคเหนื อ
นอกจากจะขึ้นต้นด้วยคำว่าสิกจุ้งจาโหนแล้ วยังมักจะขึ้นต้น
ด้วยคำว่า “อื่อจา” เป็นส่วนใหญ่ จึงเรียกเพลงกล่อมเด็ก
นี้ ว่า เพลงอื่ อลู ก ทำนองและลีลาอื่ อลู กจะเป็ นไปช้าๆ
ด้วยน้ ำเสียงทุ้ มเย็ น ตามถ้อยคำที่ สรรมาเพื่ อสั่งสอน
พรรณาถึงความรั ก ความห่วงใยลูกน้อย จนถึงคำปลอบ
คำขู่ ขณะยั งไม่ ยอมหลั บ ถ้ อยคำต่ าง ๆ ในเพลง
กล่อมเด็กภาคเหนื อจึงสะท้อนให้เห็นสภาพความเป็นอยู่
สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรมต่ าง ๆ ของคนในภาคเหนือ
ตั้งแต่อดี ตจนถึงปัจจุบั นได้เป็นอย่างดี นั บเป็นประโยชน์
ทางอ้ อมที่ได้ รับนอกเหนื อจากความอบอุ่นใจของลู ก
ที่เป็นประโยชน์โดยตรงของเพลงกล่อมเด็ก
ส่วนเพลงกล่อมเด็ กภาคอีสานมีลักษณะเด่นชัดกับ
การขั บร้องอั นเป็นธรรมชาติ บ่ งบอกความจริ งใจ
ความสนุ กสนาน และความสอดคล้ องกลมกลื นกั บ
เครื่องดนตรีประจำท้องถิ่น คือ แคน แม้การขับกล่อมลูก
ซึ่งไม่ ใช้เครื่องดนตรีใด ๆ ประกอบ ก็ สื่อให้ผู้ ฟังรู้ ทันทีว่า
เป็นเพลงของภาคอีสาน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสานนั้นเป็น
ดินแดนที่ กว้างขวางและมี ประชากรมากที่สุ ดในบรรดา
๔ ภาคของไทย เพลงกล่อมลูกจึ งมีหลายสำเนียง ถ้าเป็น
อีสานตอนเหนือจะมีสำเนียงคล้ายลาว ถ้าเป็นอีสานตอนใต้
จะมีสำเนี ยงคล้ายเขมร แต่ เพลงกล่อมลูกที่ แพร่ หลาย
และยอมรับว่ าเป็นเอกลั กษณ์ของอี สานจะเป็นสำเนียง
อีสานตอนเหนือและมั กจะขึ้นต้นด้วยคำว่า “นอนสาหล่า”
หรือ “นอกสาเดอ” หรือ “นอนสาแม่เยอ” มีทำนองลีลา
เรี ยบง่ ายช้า ๆ และมี กลุ่ มเสียงซ้ ำ ๆ กันทั้ งเพลง
เช่นเดียวกับภาคเหนือ การใช้ถ้อยคำมี เสียงสัมผัสคล้ าย
กลอนสุภาพทั่ วไป และเป็ นคำพื้ นบ้านที่ มีความหมาย
ในเชิงสั่งสอนลูกหลานด้วยความรัก ความผูกพัน
ซึ่งมั กจะประกอบด้ วยส่วนที่เป็ นการปลอบโยน
การขู่ และการขอ โดยมุ่ งให้ เด็กหลับเร็ว ๆ นอกจากนี้
ก็จะเป็นคำที่แสดงสภาพสังคมด้านต่าง ๆ เช่น ความเป็ นอยู่
บรรยากาศในหมู่บ้ าน ค่านิยม ขนบธรรมเนียมประเพณี
เป็นต้ น คุณค่ าของเพลงกล่อมเด็ กอีสาน จึ งมีพร้ อม
ทั้งทางด้านจิตใจและด้ านการศึกษาของชาติ