Page 61 - Culture1-2016
P. 61
จนตอ่ เนอื่ งมาถงึ ปจั จบุ นั คนไทยกย็ งั นบั ถอื ขา้ ววา่ เปน็
สงิ่ สงู คา่ มบี ญุ คณุ ยงิ่ ตอ่ ชวี ติ ขา้ วคอื พชื เลยี้ งชวี ติ เผา่ พนั ธไุ์ ทย
ยั่งยืนมาแต่โบราณ ข้าวไม่เพียงแต่เป็นอาหารบําารุงเลี้ยง
รา่ งกายเทา่ นนั้ หากคนไทยและหลายชนชาตใิ นอษุ าคเนยต์ า่ ง
เหน็ คณุ คา่ ของขา้ วทส่ี งู สง่ ยง่ิ ในทางจติ วญิ ญาณ เราชาวอษุ าคเนย์
หลากหลายชาตเิ ชอื่ กนั วา่ ขา้ วมเี ทวนารปี ระจาํา อยู่ ชาวบา้ นไทย
ทั่วไปในภาคกลางภาคใต้เรียกท่านว่า “แม่โพสพ” ส่วนคน
อีสานเรียกว่า “แม่โคสก” ชาวบาหลีในอินโดนีเซียเรียกว่า
“เทวศี ร”ี โดยมคี วามเชอ่ื มน่ั คงวา่ หากใครปฏบิ ตั ดิ ปี ฏบิ ตั ชิ อบ
ตอ่ตน้ขา้วเมด็ขา้วกจ็ะเกดิความมงั่คงั่สขุสมบรูณ์ใครปฏบิตัิ
ไม่ดีต่อข้าว ทุ่งข้าว เม็ดข้าว จะอดอยาก เกิดวิบัตินานา
ชาวบา้ นไทยตลอดทงั้ ๔ ภาค คอื ภาคเหนอื ภาคอสี าน ๓
ภาคกลาง ภาคใต้ จึงนับถือบูชาแม่โพสพอย่างยิ่ง และมี
เรอื่ งเลา่ ตาํา นานทมี่ าของแมโ่ พสพไวท้ วั่ ทกุ ภาค โดยทคี่ วามเชอื่ ๑ พ่อทองสกุ ธะนะรกั ษ์ พ่อใหญ่ของชาวบ้าน และชาวนาบา้ นท่งุ ใหญ่
เรื่องแม่โพสพเป็นความเชื่อดั้งเดิมของคนไทย ก่อนหัน ผู้ทาํา เกษตรอนิ ทรียเ์ ขา้ รว่ มพิธีไหว้ขอขมาแม่โพสพ แม่คงคา แม่ธรณี ท่ีตอ้ ง
เหยยีบยําา่ท่านในวันแรกเริม่ปักดําาขา้วกลา้
มารับนับถือพุทธศาสนา ชาวนาทุกถิ่นเชื่อเหมือนกันว่า
๒ประแป้งเสริมสวยให้แม่โพสพเพราะเป็นผหู้ญงิ
แม่โพสพเป็นเทวนารีประจําาข้าว เป็นเทพผู้หญิง เว้นแต่ ๓ เครื่องไหว้ นอกจากขนม กล้วย ออ้ ย มะพร้าว ยงั เนน้ ของเปรย้ี ว เชน่ สม้
สับปะรด เพราะแม่โพสพ (ข้าว) กาํา ลงั ต้งั ท้อง
บางคติในภาคใต้บางถิ่นซึ่งถือว่ามีทั้งพ่อโพสพที่เป็นเพศชาย
และแม่โพสพที่เป็นเพศหญิง และได้ประกอบพิธีกรรมต่างๆ
ไหวบ้ ชู าแมโ่ พสพเฉลมิ ฉลองอยเู่ ปน็ ระยะตลอดชว่ งการทาํา นา
ทั้งปี ดังเช่น การไหว้บูชาแม่โพสพในพิธีสู่ขวัญข้าว พิธีแรก
เก็บเกี่ยว พิธีหว่านข้าว เป็นต้น ดังมีสาระสําาคัญของแต่ละ แล้วหว่านเมล็ดข้าวเพื่อเอาฤกษ์เอาชัย บอกกล่าวด้วยคาถา
พิธีกรรมโดยย่อดังนี้
ด้วยถ้อยคําาดีๆ ขอให้แม่โพสพอย่าตกใจ ฝากแม่โพสพไว้กับ
แม่ธรณี พระภูมิ และผีต่างๆ ในทุ่งนา เมื่อทําาพิธีแรกหว่าน
พธิ ไี หวบ้ ชู แมโ่ พสพ
แล้ว ต่อไปจะหว่านข้าววันไหนก็ได้ในฤดูกาลนั้นๆ
พิธีแรกดําน สําาหรับข้าวนาดําา การแรกดําานาก็ต้อง
พธิ แี รกหว่ นข้ ว ในทกุ ๆ ปี ชาวนาจะอญั เชญิ ขวญั ขา้ ว ตรวจหาวนั ทเี่ ชือ่ วา่ เปน็ วนั ดมี ากทสี่ ดุ เปน็ วนั ทีจ่ ะทาํา ใหท้ งั้ คน
หรือแม่โพสพขึ้นไว้บนยุ้งฉางหลังจากเก็บเกี่ยวแล้ว ดังนั้น ขา้ ว สตั ว์ มคี วามอดุ มสมบรู ณ์ ปลอดภยั แมโ่ พสพอยไู่ ดอ้ ยา่ ง
เมื่อจะหว่านข้าวในข้าวนาหว่านนั้นต้องทําาพิธีแรกหว่านข้าว ร่มเย็นซึ่งในพิธีต้องขอร้องให้พระภมูิเจ้าที่แม่ธรณีผีตาแฮก
หรือเชิญแม่โพสพลงนา โดยหาวันเวลาที่เป็นวันดีตาม ผีทุ่ง ผีนา ตลอดถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆ ที่นับถือ ขอร้องให้
ความเชอื่ เปน็ วนั ทผี่ ไี มม่ ากนิ ขา้ ว ขา้ วกลา้ จงึ จะงอกงามอดุ มดี ช่วยกันดูแลแม่โพสพให้ดีด้วย โดยสัญญาว่าจะนําาสิ่งของ
ไม่มีศัตรูต่างๆ มาเบียดเบียน พิธีกรรมนี้ เจ้าของนา เจ้าของ มาเซ่นสังเวยในโอกาสต่างๆ ต่อไป
ข้าวจะจัดกันขึ้นภายในครอบครัว โดยการเตรียมดินบริเวณ พิธีรับขวัญแม่โพสพ ข้าวพันธุ์พื้นเมืองโดยทั่วไปจะ
มุมคันนาในวันดี เอาข้าวขวัญที่เก็บไว้มารวมกับข้าวปลูก
เริ่มตั้งท้องประมาณต้นเดือน ๑๑ (ประมาณเดือนตุลาคม)
59
มกราคม-มนี าคม ๒๕๕๙
