Page 43 - mar53

อำ�เภอพระนครศรีอยุ ธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ผลการวิจัยพบว่า การปั้ นหม้อคลองสระบัวอยุธยา
เป็นงานช่างฝีมื อที่ มีการสืบทอดกันมาตั้งแต่ สมั ยกรุง
ศรีอยุ ธยา ซึ่งตำ�บลคลองสระบัวแต่เดิมเรียกว่า คลอง
หม้อ การปั้นหม้อคลองสระบัว ปัจจุบันยังคงรูปแบบของ
หม้อเป็นแบบเดิม คือ มีลักษณะเป็นหม้อทรงกลมขนาด
ใหญ่ ขนาดกลาง และขนาดเล็ก มีชื่อเรียกว่า หม้อต้น
หม้ อกลาง และหม้อปลาย รวมทั้งการปั้นหม้อรูปทรง
กาน้ำ�ที่เรียกว่า หม้อกา โดยจะมีกระบวนการและขั้นตอน
การปั้ นหม้อหลายขั้นตอน คือ เริ่มจากการเตรียมดิน และ
ส่ วนผสมของดิน ต่อมาเป็ นการปั้นหม้อก็ จะมีหลายขั้น
ตอนอีกเช่นกัน เริ่มตั้งแต่การโพนดิน การขึ้นรูป การ
ทำ�ปากหม้อ การตกแต่งรูปหม้อ การทาสีหม้ อด้วยดิ นสี
เหลือง การขั ดหม้อ และการเผาหม้อเป็นกระบวนการ
สุ ดท้าย
อี กหนึ่ งปัญหาการปั้ นหม้อของชุ มชนคลอง
สระบั ว คือ จะมีช่ างปั้นหม้ อจำ�นวนลดน้อยลง ซึ่งใน
ปัจจุบั นนี้ช่ างปั้นหม้ อส่วนใหญ่จะเป็ นผู้สู งอายุ ไม่มี
ช่ างปั้นหม้อในวั ยหนุ่มสาว เนื่องจากการปั้ นหม้ อเป็น
อาชีพหลัก และต้องอยู่กับดินและทราย รวมทั้ งการได้รับ
ค่าตอบแทนน้อย ประกอบกับในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา
มี โรงงานอุ ตสาหกรรมเป็นจำ�นวนมาก ซึ่ งมากกว่าการ
ทำ�อาชีพปั้นหม้อ การอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมช่ างฝีมื อ
พื้ นบ้าน การปั้นหม้ อคลองสระบัวอยุธยา จึงเป็นสิ่ งที่
ควรจะได้มี การดำ�เนิ นการอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน จาก
ผู้ที่มี ส่วนเกี่ยวข้องเป็ นสำ�คัญในการที่จะสืบทอดมรดก
วัฒนธรรมงานช่างฝีมือพื้นบ้านการปั้นหม้อคลองสระบัว
อยุ ธยาให้ดำ�รงอยู่สื บไป
ส่ วนแนวคิดของชุมชนที่ มีต่อรูปแบบของการปั้น
หม้อคลองสระบัวอยุธยานั้น ชุมชนได้มีแนวคิดที่จะผลิต
รูปแบบของหม้อตามรูปแบบเดิม แต่ก็พร้ อมที่จะพัฒนา
สร้างสรรค์รูปแบบใหม่ๆ ให้ เพิ่มมากขึ้น
ด้านแนวคิ ดของชุมชนที่จะสืบทอดการปั้นหม้อ
คลองสระบั วอยุธยา ชุมชนได้ มี แนวคิ ดที่จะปลู กฝัง
เทคนิควิธีการปั้นหม้อให้กับเยาวชนลู กหลาน ได้มี ทักษะ
การปั้นหม้อมากขึ้น โดยอาจจะจัดเป็นหลักสูตรท้องถิ่น
หรือจัดการอบรมการปั้นหม้อคลองสระบัวอยุธยา เป็นต้น
ดังนั้ นสรุ ปได้ว่า งานช่ างฝี มื อพื้นบ้านการปั้ น
หม้อคลองสระบัวอยุธยา ถื อเป็นงานช่างฝีมื อที่มีคุณค่า
ทางประวัติศาสตร์ที่ชุมชนมีการผลิ ตขึ้นเพื่อประโยชน์
ใช้สอยในวิถีชี วิตมาตั้งแต่สมัยกรุง ศรีอยุธยา เนื่ องจาก
มีลั กษณะเฉพาะถิ่น เพราะใช้วัสดุในท้องถิ่นทำ�การผลิต
มีเอกลั กษณ์ที่สะท้อนถึง ภูมิปัญญาทางทักษะเชิงช่างที่
วิจิตรงดงาม หากไม่มี การแก้ไขปัญหาในเรื่องการขาด
การสื บทอด การถ่ายทอดองค์ ความรู้ของการปั้นหม้อ
อย่างจริงจั งแล้ว ในอนาคตงานช่างฝีมื อพื้นบ้านการ
ปั้นหม้อของชุมชนคลองสระบัว ก็ คงจะเหลือเพียงแค่
ตำ�นานอย่างแน่นอน ดังนั้น หน่ วยงานภาครัฐ และผู้ที่
เกี่ยวข้อง ควรที่จะเข้ามาดำ�เนิ นการแก้ไขปัญหานี้ อย่าง
จริงจัง เพื่อที่มรดกทางวั ฒนธรรมอันทรงคุณค่าของไทย
เราจะได้มี การดำ�รงอยู่อย่างถาวรต่อไป
****************************
เรียบเรียงจาก
รายงานการวิจัยมรดกวัฒนธรรม
งานช่างฝีมือพื้นบ้านการปั้นหม้อคลองสระบัวอยุธยา
โดย รศ.ฉลอง สุนทรนนท์
รายงานการวิ จัยนี้ได้ รับทุนอุดหนุนการวิจัยจาก
สำ�นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
กระทรวงวัฒนธรรม
๔๑