Page 44 - sep53

๔๒
ที่สำ�คั ญที่สุดก็คื อ เสียงพูดหรือวาจาที่ออกมาจาก
ปากคน การให้เสียงพูดนี้อาจจะทำ�โดยมีคน ๆ เดียวเป็นคน
อธิบาย หรือแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับภาพซึ่งปรากฏบนจอ
หรือมิฉะนั้นก็จะเป็ นคำ�พูดที่โต้ ตอบกันระหว่ างตัวละครใน
เรื่อง เพื่อแสดงความคิดเห็นหรือความรู้สึก ตลอดจนแสดง
อามณ์ของตัวแสดง ในบางครั้งเสียงพูดนี้ก็ไม่ จำ�เป็นที่จะ
ต้องกล่าวออกมาจากปาก เพราะภาพยนตร์มีวิ ธีที่จะทำ�ให้
คนดูได้ยินถึงความคิ ดของตัวละครได้
เมื่อภาษาพูดเป็นเพียงอีกธาตุหนึ่ งในหลายธาตุซึ่งมา
ประกอบกันเข้าเป็นภาพยนตร์ ภาษาพูดจึงอยู่ในฐานะเดียว
กับธาตุอื่น ๆ กล่าวคือ จะต้องเป็นแต่เพี ยงส่วนประกอบแห่ง
สังขารอันใหม่ที่ ได้เกิดขึ้น คื อ ภาษาของภาพยนตร์นั้ นเอง
ในบางครั้ง ภาษาพูดเพียงสองสามคำ� ก็อาจให้ความหมาย
สำ�หรั บภาพยนตร์ทั้ งตอนได้เป็นอย่างดี ยกตัวอย่างเช่น
ภาพยนตร์แสดงให้เห็นถึ งผู้หญิงคนหนึ่ ง ผู้ซึ่งจะต้องย้ าย
ภูมิลำ�เนาจากที่ๆตนได้อาศัยอยู่มาเป็นเวลาช้านานไปยังอีก
สถานที่หนึ่ง ภาพยนตร์ตอนนั้นจะแสดงให้เห็นว่าผู้หญิงคน
นั้นกำ�ลังเผาของที่ ระลึกเล็ก ๆ น้อย ๆ ซึ่งไม่มีทางที่จะขน
เอาไปด้วยได้ ในขั้นสุ ดท้าย ก็แลเห็นว่าผู้หญิงคนนั้นเผา
จดหมายที่คนอื่ นเขียนติดต่ อมาถึงตนเป็ นเวลาช้านาน เมื่อ
เผาจดหมายทั้งหมดนั้นแล้ ว ผู้หญิงคนนั้นก็จะเอ่ยคำ �พูดขึ้น
เพียงสองคำ�ว่า “พร้อมแล้ว”
ในการใช้ภาษาพูดในภาพยนตร์ นั้น ผู้สร้างภาพยนตร์
มักจะใช้ธาตุอื่น ๆ เข้ามาประกอบด้วย เพื่อเน้นคำ�พูดนั้นให้
เด่นชั ดขึ้น ตัวอย่างเช่ น ในขณะที่คนดูได้ยินเสียงตัวละคร
คนหนึ่งพูดอยู่ ตาของคนดูก็จะแลเห็ นภาพของตัวละครอีก
คนหนึ่ง ซึ่งแสดงความรู้สึกต่อคำ�พูดที่ได้ยินนั้น หรือมิฉะนั้น
ก็จะแลเห็นภาพเหตุการณ์ซึ่งคำ�พูดที่ ได้ยินนั้นกำ�ลังกล่าวถึง
หรือในขณะที่ ตัวละครกำ �ลังพูดอยู่ นั้ น กล้องภาพยนตร์ ก็
อาจเน้นวิธี ถ่ายภาพโคลสอัพให้ เห็นตัวละครเต็ มหน้า หรือ
ถ่ายภาพไกลให้ เห็นตัวละครยืนอยู่คนเดี ยว แต่เสียงนั้นดัง
กึกก้องขึ้นมา หรือบางครั้งผู้สร้างภาพยนตร์ ก็อาจจะใช้สี
ประกอบเป็นเครื่องเน้นคำ�พูด เป็นต้นว่า คำ �พู ดกระซิบ
กระซาบด้วยความรัก จะเหมาะกับสีอ่อนนุ่มนวล และเสียง
ตะโกนอย่างดัง ย่ อมให้ผลทางใจแก่ผู้ดูมากกว่า ถ้าจะทำ �ให้
ได้ยินในที่มืด
อีกประการหนึ่ ง การนิ่งไม่พูด ก็มีความสำ�คัญเท่ากับ
การพูดในทุ กกรณี หรือมีความหมายลึกซึ้งยิ่ งกว่ าการใช้
คำ�พูดในบางกรณี
ว่ าโดยทั่วไปแล้ว ภาษาพูดก็ดี ภาพที่ปรากฏบนจอ
ก็ดี ต่างฝ่ายต่างจะไม่มีกำ�ลังพอที่จะแสดงความหมายแห่ง
ภาษาของภาพยนตร์ ได้ โดยชัดแจ้ง ถ้าผู้สร้างภาพยนตร์จะ
ไม่มี ความสามารถในการใช้ธาตุทั้งสองอย่างมาประกอบกัน
ให้ ได้ ในสัดส่วนที่เหมาะสมกัน สรุปแล้วภาษาพูดจึงเป็นธาตุ
หนึ่ งในภาษาภาพยนตร์ ซึ่งจะต้องไม่เป็นอุปสรรครบกวนการ
แสดงภาพ ไปตามลำ�ดับตั้งแต่เริ่มเรื่องจนจบเรื่อง ภาษาพูด
จะต้องเป็ นเครื่องส่งเสริมภาพที่คนดูได้ เห็น มากกว่าที่ จะ
แสดงความหมายของภาพนั้นซ้ำ�อี กทีหนึ่ ง เป็นต้นว่าพระเอก
นั้ นอาจจะแสดงให้คนดูทราบอย่างแจ่มแจ้ง ว่าตนรักนางเอก
เพี ยงใด ด้วยอาการกิริยาท่าทาง หรือด้วยใบหน้าหรือด้วย
การกระทำ�ต่าง ๆ โดยไม่จำ �เป็นต้ องพูดซ้ำ� ๆ จากปากว่า
รัก ๆ ๆ นางเอกเลย
ความจริ งหลักของการใช้คำ�พูดก็คือการมัธยัสถ์คำ�พูด
ยิ่ งใช้คำ �พูดน้อยเท่ าไรก็ยิ่ งได้ความหมายมากขึ้ นเท่านั้ น
คนที่พูดเพ้อเจ้อนั้น มั กจะมีคนฟังน้อยกว่าคนที่พูดน้ อยแต่
ได้เนื้อความมาก
การใช้ ภาษาพูดในการสร้ างภาพยนตร์ จึงต้ องอาศัย
หลั กอย่างเดี ยวกัน”
************
คำ �อธิบายของอาจารย์คึกฤทธิ์จบบทนี้ลงเพี ยงแค่นี้
ธาตุ ทั้งแปดนี้ คือ สิ่งที่ จะถูกนำ�มาประกอบรวมเข้า
เป็น “ภาษาหนัง” หรือ “ภาษาของภาพยนตร์” ที่ผมพยายาม
นำ�เสนอมาให้ผู้อ่านได้เรียนรู้ อย่างเป็นทางการ ด้วยความหวัง
ว่ า ใครที่เรียนรู้ ภาษาใดได้คล่องแคล่ว คน ๆ นั้น ก็ย่อมจะ
เข้ าใจหรือสื่อสารกับเจ้าของภาษานั้ นได้ดี
แต่ หนังนั้ นเป็นศิลปะ ศิ ลปะคือสิ่งที่ถูกสร้างขึ้นโดย
มนุ ษย์ มนุษย์ เป็นผู้ สร้างศิลปะทุ กชนิดขึ้นมาก็จริง แต่ ความ
เป็นเจ้าของศิลปะโดยการสร้างนั้นก็ไม่ได้แปลว่าศิลปะนั้นจะ
ประสบความสำ �เร็จ (ภายหลังจากการสร้าง) ไปได้ทุกชิ้น ถ้า
ตราบใดที่งานศิลปะชิ้นนั้น จะไม่ทำ�ให้ “คนอื่น” (ซึ่งนอกเหนือ
ไปจากผู้สร้าง) เกิดความพอใจ–เข้าใจ–หรือประทับใจ
การเรี ยน–รู้–เรื่องของหนั ง ในวารสารฉบับนี้ มา ๖
ตอนแล้ วนี้ น่าจะทำ�ให้เราเรียน–จนรู้ “ภาษาหนัง” ได้มาก
ขึ้นบ้ างแล้ว เพราะฉะนั้นเมื่อ (พอจะ) รู้ภาษากันแล้ว เราก็
ควรจะขยายการเรี ยนรู้เรื่องหนังของเราให้มากขึ้นกันต่ อไป
เรื่ องราวของหนัง จะยั งมีแง่มุมต่าง ๆ ให้พูดถึงกัน
ต่ อไปได้อีกมาก ถ้าท่านผู้อ่านยังเต็มใจที่จะติดตามต่ อไปอีก
ผมก็จะขอ “คั ท” ฉากนี้ ไว้แค่นี้ก่อน เพื่อจัดฉากใหม่ ไว้
ให้เริ่ม “แอคชั่น” กันอีกครั้ ง ในตอนหน้าครั บ