Page 41 - Jan53

๓๙
บวงสรวง (เครื่องคาย) ในพิธีสู่ขวัญข้าว ประกอบด้วย
- ใบคูณ ๙ ใบ ใบยอ ๙ ใบ
- ขันหมากเบ็ง (พานบายศรี) ห้าชั้น ๒ พาน
- กระทงใหญ่ ๙ ห้อง ใส่ เครื่องบัดพลีต่าง ๆ
เช่น หมาก พลู บุหรี่ ข้าวตอก ดอกบานไม่ รู้โรย ดอกรัก
ถั่วงา อาหารคาวหวาน ผลไม้ เหล้ า ไก่ต้ ม ๑ ตัว ไข่ไก่ต้ม
๑ ฟอง ข้ าวต้มมัด เผือก มัน
- ต้นกล้วย ต้นอ้อย
- ขัน ๕ ขัน ๘ (พานใส่ดอกไม้และเทียนไข
จำ�นวนอย่างละ ๕ คู่ และ ๘ คู่ ตามลำ�ดับ)
- ธู ป เทียน แป้งหอม น้ำ�หอม พานใส่แหวน
หวี กระจก เครื่องนอน เสื่อ หมอน
- ฟักแฟง ฟักทอง กล้วยน้ำ �ว้า
- เงินบูชา (คาย) ๑ บาทกั บอีก ๑ เฟื้อง
เมื่อเครื่ องบูชาทุกอย่างที่กล่าวมาข้างต้นพร้อมแล้ ว
จัดวางบนผ้ าขาวที่ปูบนกองข้าวในยุ้งฉาง (เล้าข้าว) โยงด้าย
สายสิญจน์ (ด้ายสีขาว) จากเครื่ องบูชาโยงไปรอบยุ้งข้าวและ
ตัวบ้ านเรือน หลังจากนั้นหมอสูตร (พราหมณ์) หรือเจ้ าพิธี
นุ่งขาวห่มขาวถือหนังสือก้อม (ใบลาน) คำ�สูตรขวัญข้าวขึ้น
ไปบนยุ้งฉาง นั่งลงตรงหน้าเครื่ องบูชาหันหน้าไปทางทิศที่
เป็นมงคล ไหว้พระรัตนตรัย ป่าวสัคเคชุมนุมเทวดา แล้ ว
อ่านคำ�สูตรขวัญข้ าวจากหนังสื อก้อม (ใบลาน) ในขณะที่
หมอสูตรกำ�ลังทำ �พิธีอยู่นั้นต้ องจั ดเตรียมคนคอยเฝ้าระวั ง
ประตูยุ้งฉางและคอยส่งเสี ยงเรียกขวัญข้าวเป็นระยะ ๆ ให้
สอดคล้องกับคำ�สูตรขวัญข้าวของหมอสูตร เมื่อเสร็จพิธี ให้
วางเครื่องบูชาไว้ที่เดิมเป็นเวลา ๗ วัน และห้ามตักข้าวออก
จากยุ้งฉางก่อนจะครบ ๗ วันหลังจากทำ�พิธีสู่ขวัญข้าว
๓. พิธีทำ�บุญเฮือน (ทำ�บุญบ้าน) เป็นพิธีทางศาสนา
เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่บ้านเรือนซึ่งเป็นที่อยู่อาศัย โดยมัก
จะนิ มนต์พระภิกษุจำ�นวน ๕ หรือ ๙ รูป มาเจริญพระพุทธ
มนต์ ในตอนค่ำ�หรือตอนเย็น และในตอนเช้ าวันรุ่งขึ้น ทำ�บุญ
ตักบาตร นิมนต์พระสงฆ์ ชุดเดิมมาเจริ ญพระพุทธมนต์ และ
ถวายภัตตาหารเช้าแด่พระสงฆ์
๔. พิธี นำ�ข้าวเปลื อกเต็มกระบุงมาถวายวัด เพื่ อ
เป็นการแสดงความเคารพศรัทธาต่ อพระสงฆ์ เนื่ องจากคน
อีสานมีศรั ทธาแรงกล้าต่อพุทธศาสนา เมื่อมีสิ่งของ หรื อ
หาอะไรมาได้ หรือมีอะไรที่เป็นสิ่ งมีค่า เป็นของดี ต้องนำ�
ไปถวายพระก่อนเพื่อความเป็นสิริมงคล ในสมัยก่อนภายใน
วัดภาคอีสานชาวบ้านจะปลู กยุ้งฉาง(เล้าข้าว) ไว้ด้วยเมื่ อ
ญาติโยมมีจิ ตศรัทธาบริ จาคข้าวเปลือก พระสงฆ์ก็จะนำ�มา
เก็บไว้ ในยุ้งฉาง เพื่อนำ �ไปแจกจ่ายเป็นทานแก่ผู้ยากไร้ต่ อ
ไป ซึ่งในสมัยก่อนเงินทองนั้ นหายาก ข้าวเปลือกจึงเป็นของ
ที่มีคุณค่ายิ่งของชาวอีสาน
ซึ่งชาวอี สานทั่วไปโดยเฉพาะชาวมหาสารคามแล้ ว
มีความเชื่อหรือข้อห้าม ข้ อควรระวัง (ขะลำ�) และข้อปฏิบัติ
เกี่ยวกับข้าวว่า ถ้าหากยังไม่ทำ�พิธีสู่ขวัญข้าวห้ามตักข้าวออก
จากยุ้งฉางเด็ดขาด ถ้าหากจำ�เป็นต้องใช้บริโภคให้ กันส่วน
หนึ่งไว้ก่อนเอาไปเก็บในยุ้ งฉาง และห้ามตักข้าวในยุ้ งฉาง
ตรงกับวันพระหรือวันโกน (วั นศีล) ซึ่งตรงกับวัน ๗ – ๘ ค่ำ �
และ วัน ๑๔-๑๕ ค่ำ� ทั้งขึ้นและแรม และประการสุดท้าย
ก่อนตักข้าวทุกครั้ งต้องนั่งลงยกมื อพนมแล้วกล่าวคาถาว่า
“บุญข้าว บุญน้ำ �เอย กินอย่าให้บก (กินอย่าให้หมด) จกอย่า
ให้ลง (ตักอย่าให้พร่องลง)” แล้วจึงตักได้
ดั งนั้นในวั นขึ้ น ๓ ค่ำ � เดือน ๓ ของทุ กปี ชาว
มหาสารคามโดยเฉพาะเกษตรกร ชาวนาจึงจัดพิธีสู่ขวัญข้าว
พิธีตุ้มปากเล้า พิธีทำ�บุญเฮือน และตอนบ่ายของวันนั้ นจะนำ�
ข้าวเปลือกเต็ มกระบุงไปถวายวัด หลังจากนั้นอีก ๗ วัน จึ ง
ตักข้าวจากยุ้งฉางเพื่อใช้ประโยชน์ได้
สาระและความสำ�คัญของบุญเบิกฟ้า ประเพณีบุญ
เบิกฟ้า มี คุณค่ าต่อวิถีชีวิต และจิตใจของเกษตรกร ชาวนาคือ
๑. เป็นการเตรียมความพร้อมในการทำ�การเกษตร
ในฤดูต่อไป
๒. ความเชื่อมั่ นศรั ทธาต่ อพระศาสนาเป็ นที่
ยึดเหนี่ยวจิตใจ
๓. การเป็นคนมีความกตั ญญูต่ อข้าวที่ มีบุญคุณได้
บริโภคเลี้ยงชีพ
๔. การเป็นคนรู้จั กประหยัดเก็บออม