Page 40 - Jan53

สำ�นักงานวัฒนธรรมจังหวัดมหาสารคาม...เรื่อง/ภาพ
“นตฺถิ ธญฺญสม ธน” ทรัพย์เสมอด้วยข้าวเปลือกไม่มี
ชาวมหาสารคามมีความเชื่อสืบต่อกันมาว่าเมื่อถึงวัน
ขึ้น ๓ ค่ำ � เดือน ๓ ของทุ กๆ ปี (ประมาณปลายเดือนมกราคม
ถึงต้ นเดือนกุมภาพันธ์) ฟ้าจะเริ่มไขประตูฝน ซึ่งในวั นนั้นจะ
เกิดเสียงฟ้าร้ องและทิศที่ฟ้าร้องจะมีคำ�ทำ�นายปริมาณน้ำ�ฝน
ที่จะตกลงมาหล่อเลี้ยงการเกษตรในปีนั้ น ๆ โดยคำ�ทำ�นาย
ประจำ�ทิศทั้ง ๘ ทิ ศตามตำ�นานโบราณกล่าวไว้ดั งนี้
๑. ทิศบูรพา มีครุฑเป็นสัตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิศประตู
น้ำ� ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ทำ�นายว่าฝนจะดี ข้าวกล้าในนาจะ
อุดมสมบูรณ์ คนทั้งปวงจะได้ทำ�บุญให้ทานอย่างเต็ มที่
๒. ทิศอาคเนย์ มี แมวเป็ นสัตว์ประจำ �ทิศ เป็ น
ทิ ศประตูลม ถ้ าฟ้ าร้ องทางทิศนี้ ทำ �นายว่ าฝนจะน้ อย
ไร่นาจะแห้งแล้ง คนจะอดอยากและเกิ ดโรคระบาด
๓. ทิศทักษิ ณ มีราชสีห์เป็นสัตว์ประจำ �ทิศ เป็นทิศ
ประตูทอง ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ ทำ�นายว่าน้ำ�ฝนจะมาก น้ำ�จะ
ท่วมข้าวกล้าในนาเสี ยหายถึงสองในห้าส่วน นาลุ่มเสียหาย
นาดอนได้ผลดี สัตว์น้ำ� ปู ปลา อุ ดมสมบูรณ์
๔. ทิศหรดี มี เสือเป็นสัตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิ ศประตู
ตะกั่วหรือประตูชิน ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ ทำ�นายว่าฝนจะดี น้ำ�
งามพอเหมาะ ไม้ผลอุดมสมบูรณ์ ปู ปลา มี มาก ข้าวกล้า
บริบูรณ์ ผู้คนมี ความสุข
๕. ทิศปัจจิม มีนาคเป็นสัตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิศประตู
เหล็ก ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ทำ�นายว่าฝนจะแล้ง น้ำ�จะน้อย ข้าว
กล้าในนาแห้ งตายเสียหายหมด
๖. ทิศพายัพ มีหนูเป็นสัตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิศประตู
หิน ถ้าฟ้าร้องทางทิ ศนี้ทำ�นายว่าฝนจะตกปานกลาง ข้าวกล้ า
นาได้ผลกึ่งหนึ่ ง เสียหายกึ่งหนึ่ ง ปู ปลาน้อย ผู้คนจักป่วยไข้
๗. ทิ ศอุดร มีช้างเป็นสั ตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิ ศประตู
เงิ น ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ ทำ�นายว่าฝนจะดี ข้าวกล้าในนางอก
งามดี ผู้ คนมีความสุขทั่วหน้า
๘. ทิ ศอีสาน มีวัวเป็นสัตว์ประจำ�ทิศ เป็นทิ ศประตู
ดิ น ถ้าฟ้าร้องทางทิศนี้ทำ�นายว่าฝนจะดีตลอดปี ข้าวกล้าใน
นาจะงอกงามบริบูรณ์ ดี ผู้คนจะมีความสุขตลอดปี
ซึ่ งตามตำ�นานความเชื่อเล่ าว่าในวันขึ้น ๓ ค่ำ� เดือน
๓ จะเกิ ดปรากฏการณ์มหั ศจรรย์ขึ้น ๓ อย่างคือ กบไม่มี
ปาก ซึ่งจะมีเยื้อเกิดขึ้นปิดรูกบเป็นอันว่ าวันนั้นกบจำ�ศีลไม่
ฆ่ าสัตว์อื่นเป็นอาหาร สองนาคไม่มี รูทวารหมายถึงจะเกิด
เยื้ อบาง ๆ ปิดทวารของนาคเป็นอันว่าในวันนั้ นนาคจะไม่ขับ
ถ่ายเพราะไม่ได้กินอาหาร และสามมะขามป้อมจะมีรสหวาน
ซึ่งตามตำ�นานความเชื่อดังกล่าวข้ างต้น ชาวมหาสารคามจึง
กำ�หนดจัดงานประเพณีบุญเบิกฟ้าขึ้นเป็นประจำ�ทุกปีในช่วง
ปลายเดือนมกราคมถึงต้นเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งจัดร่วมกับงาน
กาชาดของจั งหวัดโดยใช้ชื่อว่า “งานบุญเบิกฟ้าและกาชาด
จั งหวัดมหาสารคาม”
สำ�หรับในวันขึ้น ๓ ค่ำ� เดือน ๓ จะกำ�หนดจัดพิธีกรรม
บุ ญเบิกฟ้าซึ่งมี ๔ พิธีกรรม คือ พิธีทำ�บุญบ้าน พิ ธีสู่ขวัญข้าว
หรื อทำ�บุญตุ้ มปากเล้า (ยุ้งข้าว) พิธีนำ�ปุ๋ยหมั กปุ๋ยคอกไปใส่
ฝื นนา และพิธี นำ�ข้าวเปลือกเต็มกระบุงไปถวายวัด ซึ่งเดิม
เรี ยกว่า บุ ญเบิกบ้าน โดยแต่ละชุมชนจะจัดงานบุ ญขึ้นเพื่อ
เป็นการขอพรจาก แถน (เทพผู้เป็นใหญ่ ) ให้ไขประตูฟ้าทาง
ทิ ศที่เป็นมงคล ลำ�ดั บขั้นตอนการทำ �พิธีกรรมบุญเบิกฟ้า
๑. พิ ธีสู่ขวัญข้ าว ความมุ่งหมายเพื่อแสดงความ
กตั ญญูต่อพระแม่ โพสพ เพื่อความสบายใจในการนำ�ข้าว
มาใช้บริ โภค หรือจำ�หน่ายจ่ายแจก เครื่องบู ชาหรือเครื่อง
๓๘
เครือข่ายวัฒนธรรม