Page 9 - may52

วารสารวัฒนธรรมไทย
๒. พิธีเบื้องต้น เริ่ มตั้งแต่ตั้งนำวงด้ าย จุดเที ยนชัย
และเจริญพระพุทธมนต์
๓. พระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก เริ่มจากสรง
มุรธาภิเษก ต่ อจากนั้นพระบาทสมเด็ จพระเจ้าอยู่หั ว จะเสด็จ
พระราชดำเนินไปประทับเหนือพระที่นั่ งอัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์
(เป็นพระราชอาสน์ ๘ เหลี่ยม ภายใต้เศวตฉัตร ๗ ชั้น) สมาชิก
สภาผู้แทนราษฎร (ในสมัยโบราณเป็นราชบั ณฑิต) และพราหมณ์
นั่งประจำทิศทั้ง ๘ กล่าวคำถวายพระพรชัยมงคล และถวายดิ นแดน
ให้อยู่ ในความคุ้ มครองของพระบาทสมเด็ จพระเจ้าอยู่ หั ว
ต่อจากนั้นทรงรับน้ำอภิเษก ขึ้นสู่ พระที่นั่งภัทรบิฐพระราชอาสน์
องค์ใหม่ พระมหาราชครูเริ่มร่ายเวทย์พิธีพราหมณ์ เมื่อร่ ายเวทย์
เสร็ จแล้ วจึ งกราบทู ลเ ชิ ญพระบาทสมเด็จพระ เ จ้ าอยู่ หั ว
ลงพระปรมาภิไธย ถวายเครื่องราชกกุธภัณฑ์ คือ เครื่องหมาย
แสดงความเป็นพระมหากษั ตริ ย์ ได้แก่ พระมหาพิชั ยมงกุฎ
พระแสงขรรค์ ชั ยศรี ธารพระกร วาลวิชนี ฉลองพระบาท
เมื่อทรงรับพระมหาพิชั ยมงกุฎมาสวมพระเศี ยร เจ้าพนักงาน
จะประโคมดนตรี ทหารยิงปืนใหญ่ พระสงฆ์ เคาะระฆัง และ
สวดชัยมงคลคาถาทั่ วพระราชอาณาจักร หลังจากนั้นพราหมณ์
ถวายพระแสงศาสตราวุธ เป็นอันเสร็จพระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก
๔. พิธี เบื้ องปลาย เมื่ อเสร็ จพระราชพิธี พระบรม
ราชาภิเษกแล้ ว จะเสด็ จออก ณ มหาสมาคม เพื่ อให้ เหล่า
ข้าราชการ และประชาชนได้ ถวายพระพรชั ยมงคลเนื่องใน
วโรกาสทรงเข้าพระราชพิธีพระบรมราชาภิเษก
๕. เสด็จเยี่ยมราษฎร เมื่อทรงเสด็จพระราชพิธีต่าง ๆ
ที่ เกี่ยวข้ องแล้ ว พระบาทสมเด็ จพระเจ้ าอยู่ หั วจะเสด็จ
พระราชดำเนิน ให้ราษฎรได้มี โอกาสชมพระบารมี
สำหรับการจั ดพระราชพิ ธีเฉลิ มฉลองวันฉั ตรมงคล
ในอดีต แต่เดิมยั งไม่มี พิธีนี้ คงมีแต่ พนักงานฝ่ ายหน้าฝ่ ายใน
พระบรมมหาราชวัง จัดงานสมโภชเครื่ องราชูปโภคที่ตนรักษา
ทุกปี ในเดื อนหก จนกระทั่งสมัยพระบาทสมเด็ จพระจอมเกล้า
เจ้าอยู่ หั วเสด็จขึ้ นครองราชย์ ได้ทรงกระทำพิ ธีบรมราชาภิเษก
เมื่อวั นที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๓๙๔ พระองค์ทรงพระราชดำริว่า
“วันบรมราชาภิ เษกเป็ นมหามงคลสมัย ประเทศทั้ งหลาย
ที่มีพระเจ้าแผ่ นดินครองประเทศย่ อมนับถื อว่าวั นนั้นเป็น
วันนักขั ตฤกษ์มงคลกาลต่างก็จัดงานขึ้นเป็นอนุ สรณ์ ส่วนใน
ประเทศของเรายังไม่มี ควรจะจัดขึ้ น แต่ จะประกาศแก่
คนทั้งหลายว่าจะจัดงานวั นบรมราชาภิเษกหรืองานฉัตรมงคล”
ผู้คนในขณะนั้นยั งไม่ คุ้นเคย ย่ อมไม่เข้าใจจึ งต้องทรงอธิบาย
ชี้ แจงยืดยาว จึ งโปรดให้เรี ยกชื่ อไปตามเก่ าว่ างานสมโภช
เครื่องราชูปโภค แต่ทำในวันคล้ายวันราชาภิเษก นิมนต์พระสงฆ์
มาสวดมนต์ในวันขึ้น ๑๓ ค่ ำ เดือน ๖ รุ่งขึ้นพระสงฆ์ฉันที่พระที่นั่ ง
ดุสิตมหาปราสาท ด้วยเหตุ นี้ จึงถื อว่า พระราชพิ ธีฉัตรมงคล
เริ่มมีขึ้นในสมัยรั ชกาลของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
เป็นครั้งแรก
ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่ หัว
รัชกาลที่ ๕ วันราชาภิเษกตรงกับวันที่ ๑ ตุลาคม ด้วยทรงมีความ
เข้าใจในเรื่องราวของพระราชพิธีฉัตรมงคลเป็ นอย่างดี เพราะ
ฉะนั้น วันฉั ตรมงคลก็ย่อมเปลี่ ยนแปลงไปด้วย แต่ ข้าราชการ
ชั้นผู้ ใหญ่ ไม่เห็ นด้วย เนื่องจากไม่ เข้ าใจในเรื่องราวพระราชพิธี
ฉัตรมงคล พระบาทสมเด็ จพระจุลจอมเกล้าเจ้ าอยู่หัว จึ งทรง
พระกรุณาโปรดเกล้ าฯ ให้แก้ไขและออกเป็นพระราชบัญญั ติ
ว่าด้ วยจุ ลจอมเกล้าสำหรั บตระกูลขึ้ น ให้ พระราชทานตรานี้
ตรงกับวั นบรมราชาภิเษก ข้าราชการผู้ใหญ่จึงยิ นยอมให้จั ดงาน
วันฉัตรมงคลในวันที่ตรงกั บพระราชพิ ธีพระบรมราชาภิเษกได้
ส่วนประเพณีสมโภชเครื่ องราชูปโภคก็มิได้ทรงละทิ้งไป
ในสมัยรั ชกาลที่ ๖ ทรงเปลี่ยนการพระราชพิธีจากเดิ ม
มีการจัดพระราชพิธี ที่พระที่นั่งอัมรินทรวินิจฉัยมาเป็นพระที่นั่งดุสิ ต
มหาปราสาท ในปี พ.ศ. ๒๔๕๗ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้เพิ่มการพระราชกุศลทั กษิณานุประทานในพระราชพิธี ฉัตรมงคล
โดยทำ ณ พระที่นั่ งอัมรินทรวินิ จฉัย
ในสมัยรัชกาลที่ ๗ พระบาทสมเด็ จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
เสด็ จเถลิ งถวั ลยราชสมบัติ บรมราชาภิ เษก ในวันที่ ๒๕
กุมภาพั นธ์ พ.ศ. ๒๔๖๘ การพระราชพิ ธีฉัตรมงคลจะเหมือน
ในรัชกาลที่ ๖ และได้มีการพระราชกุศลทักษิณานุประทานในวันที่
๒๓ กุมภาพันธ์ โดยนิมนต์พระสงฆ์ ๘๕ รูป เจริญพระพุ ทธมนต์
ที่พระที่ นั่ งอมรินทรวินิ จฉั ย ในวันที่ ๒๔ กุมภาพันธ์ ได้ นิมนต์