Page 32 - Culture2-2016
P. 32
หลักฐานต่างๆ ท้ังในภาพเขียนจิตรกรรมฝาผนังหรือ
ภาพถ่ายบอกเล่าถึงโคมโบราณของล้านนาว่าต้องเป็น “โคม
ไมไ้ ผเ่ ฮยี ะ” โดยใช้ไผ่ปล้องยาวที่ขึ้นเฉพาะในภาคเหนือหรือ
แดนดินของล้านนาเท่าน้ันมาหักแล้วข้ึนเป็นโครงของตัวโคม
จากนนั้จึงขนึ้ด้วยกระดาษสาหรอืฝ้ายท่ีทอมือโดยสล่าพ้นืเมอืง
เป็นท้งัตัวโคมฐานโคมและหโูคมประดบัประดาด้วยลวดลาย
ฉลุกระดาษด้วยกรรไกร และลึกลงไปในแต่ละลายประดับโคม
ล้วนเต็มไปด้วยความหมายในเชิงมงคลเพ่ือเป็นพุทธบูชาหรือ
ใช้บูชาบุคคลอนัเป็นท่เีคารพ
โคมลา้ นนาแบง่ ครา่ วๆ เปน็ ๒ แบบ คอื แบบสา หรบั พทุ ธบชู า
หรือประดับศาสนสถานโดยเฉพาะ มีท้ังโคมแขวน โคมถือ
โคมผดั ทเี่ ปน็ โคมหมนุ ได้ มเี รอื่ งราว และอกี แบบคอื ทเี่ ปน็ โคมลอย
คือจดุแล้วปล่อยลอยขึน้ไปในอากาศกล่าวสาหรับโคมท่ใีช้เป็น
พทุ ธบชู าและใชใ้ นชว่ งเทศกาลยเี่ ปง็ ความงดงามของโคมลา้ นนา
โบราณแยกย่อยออกไปตามโคมแต่ละชนิด เช่น
โคมถอืหรือทีน่ยิมเรยีกว่าโคมหูกระต่ายจากรปูทรงของ
ใบโคม ทา ดว้ ยกระดาษหลากสี ทงั้ กระดาษสาและกระดาษแกว้
โคมถือมักถูกใช้ในค่าคืนย่ีเป็ง ชาวบ้านจะถือโคมเดินขบวน
จดุ ไฟสวา่ งไสวไปทวี่ ดั จากนนั้ จะวางประดบั ไวร้ อบๆ โบสถ์หรอื
นาเข้าไปบูชาองค์พระประธาน
โคมแขวนเปน็ โคมบชู าทหี่ ลากหลายไปดว้ ยทรงและรปู แบบ
แยกย่อยเป็นโคมดาว โคมตะกร้า โคมพระอาทิตย์ โคมต้อง
หอ้ ยพู่ และทคี่ นุ้ ตามากทสี่ ดุ คอื โคมรงั มดสม้ หรอื โคมธรรมจกั ร
ที่มีรูปทรงถอดแบบมาจากรังมดส้ม (มดแดง) มีลักษณะเป็นรูป
แปดเหลยี่ มลอยตวั คลา้ ยธรรมจกั รอนั หมายถงึ ความแจง้ ในธรรม
๑
ประดบั ดว้ ยกระดาษแกว้ หลากสี และลวดลายอยา่ งลายกา๋ กอก
(ลายประจายาม) ลายดวงตะวัน ตรงกลางเป็นช่องสา หรับให้
อากาศถ่ายเทเข้าและเป็นที่ใส่ผางประทปีเพอื่จุดไฟ โคมลอยถือเป็นโคมที่ผู้คนท่ัวไปรู้จักโคมล้านนา
โคมผดั เปน็ โคมทหี่ มนุ หรอื “ผดั ”ไดต้ ามภาษาพนื้ เมอื ง อย่างแพร่หลายที่สุด นับเป็นการละเล่นที่เคียงข้างวัฒนธรรม
และเต็มไปด้วยความสร้างสรรค์และประณีตของสล่าโบราณ
ลา้ นนาในคนื เดอื นย่ี ทงั้ ทางวดั ทใ่ี ชเ้ ปน็ พทุ ธบชู า หรอื สาหรบั คน
ซงึ่เขยีนลายอนัละเอยีดออ่นประดบัลงบนกระดาษสีมกัเลา่เรอ่ืง ทัว่ไปจากแต่เดิมทผ่ีู้คนใช้บูชาแก่เจ้าผู้ให้กาเนิดทเี่รียกกนัว่า
เป็นรูปภาพชีวิตอย่างคนไถนา คนหาบน้า หาบฟาง ชนไก่ “พอ่ เกดิ แมเ่ กดิ ” ถือเป็นการต่ออายุ สะเดาะเคราะห์ และเพอื่
หรือปีนักษัตรทั้ง ๑๒ ราศี เมื่อโคมผัดถูกจุดไฟขึ้นภายในและ ความเปน็ สริ มิ งคล โคมลอยกา้ วขา้ มสปู่ จั จบุ นั ทใี่ ชเ้ ปน็ การละเลน่
ส่องสว่างรวมถึงหมุนไปรอบๆรูปลายต่างๆบนลวดลายของ เพอื่ความงดงามรูปทรงของโคมลอยมหีลากหลายไม่แน่นอน
ตัวโคมจะตกสะท้อนเป็นเงาที่พื้นผนัง บอกเล่าเร่ืองราวทาง แต่โดยส่วนใหญ่มักจะถอดแบบมาจากธรรมชาติรอบตัว เช่น
๒
วัฒนธรรมอนัหลากหลายผ่านลวดลายงดงาม
รูปลูกฟัก ลกู แตง ทรงกระบอก รงั มด กระต๊ิบข้าว
30
