Page 25 - fab53

ลวดลายและความหมายพิ เศษบนผืนผ้าแพรวา
ได้ ฝากแฝงคุ ณค่าทางมิติวัฒนธรรมไว้มากมาย โดย
เฉพาะ “ลายนาค” ที่ มีความเชื่ อมโยงกับตำ �นานความ
เชื่ อในลุ่มน้ำ�โขง และหลอมรวมเกี่ยวโยงกั บตำ�นาน
จากพระพุทธศาสนา เราสามารถพบหลั กฐานข้ อมูลที่
เกี่ยวข้องกับลวดลายนี้มากมายในงานวรรณกรรมพื้นถิ่น
อาทิ ท้าวผาแดง-นางไอ่ และเรื่องอื่นๆ ด้วยคติความเชื่อ
ดังกล่าว เป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ลวดลายที่
เกี่ยวข้องได้ แก่ นาคสี่แขน นาคหกแขน นาคแปดแขน
นาคไต่ ราว นาคก้นตี่ นาคหัวชุมขยุมตีนหมา นาคหั ว
สร้ อยอุ้มกาบแบด นาคหั วซ้อง นาคหั วซ้องอุ้ มใบบุ่น
นาคน้อย เป็นต้น ลวดลายที่ สำ�คัญอี กลายหนึ่งคือ “ลาย
ดอกแก้ ว” ซึ่งเป็นสัญลั กษณ์แห่งความดี งาม บ่งบอก
หลั กปรัชญาแห่งชีวิตที่จะรักษาคุณงามความดี ของชีวิต
ชาวภู ไทจะจัดวางลวดลายดอกแก้วเป็ นลายหลักโดยมี
ลายประกอบผสมผสานให้ สวยงาม อาทิเช่น ดอกแก้วอุ้ม
กาบแบด กาบดอกแก้ว ช่อดอกแก้ว เป็นต้ น นอกจาก
นี้ ก็ ยั งมี ลวดลายอี กมากมายเช่ น ลายพั นมหาใหญ่
ลายใบบุ่ นก้านก่อง ลายใบบุ่นผสมดาว ลายก้ามปูอุ้มดาว
ลายกระบวนแอวกิ่ว ลายสนใหญ่ ลายช่อดอกไม้ ฯลฯ
หากเรามี โอกาสที่จะรู้ กระบวนการทอของ
ผืนผ้า “แพรวา” เราจะประหลาดใจว่าช่างทอต้องอดทน
ทุ่มเทแรงกายแรงใจมากมายแค่ ไหน หลายท่านอาจจะ
รู้ ว่าการทอผ้าแพรวานั้นตกแต่งลวดลายด้วยการ “จก”
หรือเสริมเส้นพุ่งพิเศษเป็นช่วงๆ จุดๆ ซึ่งในภาคเหนือ
ก็ มี การทอผ้ าด้วยเทคนิ คนี้และรู้ จักกั นแพร่หลายใน
ปัจจุบันว่า “ผ้าซิ่ นตีนจก” แต่ความแตกต่างของการเสริม
เส้ นพุ่งพิเศษในการทอผ้าแพรวา อยู่ ที่อุปกรณ์ ในการ
สอดสานเส้นไหมที่ ช่างทอชาวไท-ยวนแห่ งล้านนาใช้
ขนเม่นหรื อกิ่งไม้เป็นอุปกรณ์ช่ วยทอ แต่ช่ างทอผ้าชาว
ภูไทจะต้องอุทิศส่วนของร่างกายตนเองคือ “นิ้ วก้อย”
ที่เรียวเล็ กและอ่อนบาง เกาะเกี่ยวเส้ นไหม ตะหวัด
สอดสาน ขึ้น-ลง เกินจะนับถี่ถ้วนว่า ผืนผ้าแพรวาหนึ่งผืน
ช่ างทอจะต้องตะหวัดงอนิ้วก้อยกี่ ร้อยกี่ พั นกี่หมื่นครั้ง
เราอาจประมาณคร่าวๆ ได้ว่าในเส้นพุ่งหนึ่งแถวช่างทอ
จะต้องใช้นิ้วก้อยออกแรงมากกว่า ๕๐ ครั้งในการเสริม
เส้นพุ่งพิเศษ และด้วยสัมผัสที่ร่างกายและจิตใจรู้สึ กได้
ทุกเส้นไหมเส้ นใยที่สอดสาน เกาะเกี่ยวพัน ผืนผ้าแพรวา
จึงเป็นดั่งการหลอมรวมร่างกายและจิตใจของช่างทอกับ
การสร้างสรรค์ทอสานแพรวาผื นงาม
หากเราพิ จารณาผื นผ้ าแพรวาในฐานะนั ก
ออกแบบ เราจะพบว่าขนาดความยาวของผืนผ้ าที่ยาว
ประมาณหนึ่งวานั้ นจะใช้พาดเบี่ยงไหล่ แบบการพาด
สไบได้อย่ างเหมาะ ชายผ้าด้านหนึ่ งห้ อยปล่อยชาย
ผ้าในด้ านหน้ า ชายผ้าอี กด้ านหนึ่ งจะห้อยทิ้ งปล่อย
ชายผ้าไปด้ านหลั ง มีชายครุยไหมที่ ตีเกลียวที่ริมชาย
ผ้าทั้งสองด้านของผืนผ้าสะบัดไหวตามสายลม ประเพณี
การพับทบสี่ ที่ด้านกว้างของผืนผ้า ช่วยให้มีความกว้าง
๒๓