Page 96 - Culture1-2016
P. 96
จาก String puppet สู่ หนุ่ สายเสมา
ลกั ษณะการเชดิ หนุ่ สายนนั้ มอื ของผเู้ ชดิ จะอยดู่ า้ นบน
ของห่นุ และควบคมุ การเคลอื่ นไหวผ่านกล่มุ เส้นสายทยี่ ดึ โยง
กับจุดต่างๆ บนตัวหุ่น
หลายคนอาจเข้าใจว่า หุ่นสาย หรือ String puppet
เปน็ ศลิ ปะทมี่ รี ากฐานมาจากโลกตะวนั ตก ทวา่ จากการศกึ ษา
ค้นคว้าของ นิมิตร พิพิธกุล หรือ “ครูหนืด” ประธานมูลนิธิ
หุ่นสายเสมา ศิลปะเพื่อสังคม พบว่าหุ่นสายมีประวัติความ
เป็นมายาวนานกว่าน้นั
๑
“เราตอ้ งเขา้ ใจกอ่ นวา่ รากของศลิ ปะทกุ แขนงเรม่ิ ตน้ มา
จากประเพณี ความเช่ือ หรือการบูชารูปเคารพ ซ่ึงถ้าพูดถึง
จดุ เรม่ิ ตน้ ของหนุ่ สายนนั้ เกดิ ขนึ้ แหง่ แรกทอ่ี ยี ปิ ต์ เพราะมกี าร
ประดษิ ฐก์ ลไกทท่ี า ใหร้ ปู เคารพเคลอ่ื นไหวไดโ้ ดยใชเ้ ชอื กและรอก”
สว่ นในประเทศไทยนนั้ พบวา่ ในรชั สมยั สมเดจ็ พระนารายณ์
มหาราชซง่ึ มที งั้ ชาวตะวนั ตกและชนชาตอิ น่ื เขา้ มาสกู่ รงุ ศรอี ยธุ ยา
จา นวนมาก บาทหลวงลาลแู บรบ์ นั ทกึ ไวว้ า่ ขณะนนั้ มมี โหรสพ
ท่เีรียกว่า“ห่นุหลวง”อยู่ด้วย
“เราบอกไดว้ า่ หนุ่ หลวงเปน็ หนุ่ สายประเภทหนงึ่ เพราะ
เปน็ หนุ่ ทใี่ ชเ้ ชอื กในการควบคมุ แมว้ า่ เปน็ การชกั จากดา้ นลา่ ง
ของตวั หนุ่ กต็ าม”
๒
นิมิตรยังเพิ่มเติมไว้ว่า “หลังจากน้ันเรายังมีของเล่น
๑หุน่แต่ละตวัจะมีบทบาทและคาแรกเตอร์เฉพาะแตกตา่งกนั พนื้บา้นลา้นนาทเี่รยีกวา่หนุ่ชกัรอกหรอืหนุ่ชกัสายตามหลกัฐาน
๒เรอ่ืงราวทีน่ําามาแสดงล้วนผ่านการตคีวามใหมใ่ห้สอดคล้องกับโลกปจัจุบนั
ทอี่ าจารยเ์ อนก นาวกิ มลู ศกึ ษาไว้ สว่ นทอ่ี า เภออมั พวา จงั หวดั
๓ หนุ่ แตล่ ะตวั เคลื่อนไหวราวกับมีชีวิต โลดแล่นไปตามบทบาทราวกับเป็น
เรื่องสมจริง
สมทุ รสงคราม เมอื่ รอ้ ยกวา่ ปกี อ่ นเคยมหี นุ่ สายแบบเดยี วกบั ทเี่ รา
เลน่ อยู่ ซงึ่ ขณะนถ้ี กู เกบ็ อยใู่ นพพิ ธิ ภณั ฑท์ สี่ วเี ดน และทจ่ี งั หวดั
ภูเก็ต เราก็พบบันทึกว่าเคยมีหุ่นสายซึ่งเขาจะนามาเล่นปีละ
หนงึ่ ครงั้ ในชว่ งพธิ กี รรมเทา่ นนั้ ”
เป็นเร่ืองสา คัญ เราเลยเริ่มต้นจากการสร้างหุ่นข้ึนมาชุดแรก อยา่ งไรกต็ ามการเชดิ หนุ่ สายในลกั ษณะสากล กลา่ วได้
จานวน ๕ ตัว ให้มีอัตลักษณ์เป็นไทยแบบร่วมสมัย เพื่อนา ว่าเพิ่งเกิดขึ้นในประเทศไทยโดยการริเริ่มของคณะละครหุ่น
มาเลน่ ละครหนุ่ สายเรอื่ งแรกคอื ‘ศรทั ธามหาบรุ ษุ ’ ซงึ่ มเี นอื้ หา สายเสมา ซง่ึ ก่อตง้ั เมื่อปี ๒๕๓๘ ตามที่นมิ ติ รเล่าให้ฟังว่า
เกยี่ วกบั ธรรมะ เพราะเราสนใจเรอ่ื งนอี้ ยแู่ ลว้ ”
“จดุ เรมิ่ ตน้ มาจากตวั ผมทส่ี นใจศลิ ปะหนุ่ มากอ่ น ผมเคย
เรยี นเรอื่ งหนุ่ กระบอกจากอาจารยช์ น้ื ทธี่ รรมศาสตร์ เคยเรยี น
หนุ่ ไทยรว่ มสมยั หวั ใจทอ้ งถน่ิ
หนุ่ รว่ มสมยั แลว้ เรากศ็ กึ ษาเรอื่ งหนุ่ มาเรอื่ ยๆ กระทง่ั มรี นุ่ นอ้ ง
ศรทั ธามหาบรุ ษุ มตี วั ละครเอกเปน็ หนุ่ สายทชี่ อ่ื “เสมา”
ชอ่ื คณะแกะดา ดา เขาสนใจทา หนุ่ สายแบบสากลกม็ าปรกึ ษา
เขาเปน็ นกั รบซง่ึ ไดพ้ บกบั เดก็ ชายผอู้ ยากบวชกบั พระพทุ ธองค์
ผมก็มองเห็นว่าในการทางานศิลปะนั้นอัตลักษณ์และตัวตน
94
